مروری بر بیانات رهبر معظم انقلاب درباره امید و پیشرفت/ ایران، الگوی پیشرفت کشورهای مسلمان
«ناامید نباید شد؛ هیچ چیزی برای شمای جوان موجب ناامیدی نباید بشود. این کشور هم همان کشوری است که از یک وضع بشدّت تأسّف‌بار به اینجا رسیده که شمای جوان می‌توانید نخبه بشوید، کشور به اینجا رسیده؛ این را قدر بدانید. ناامیدی سمّ است؛ این را بدانید. هیچ بهانه‌ای مجوّز ناامیدی نمی‌شود».
به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی بنیاد ملی نخبگان؛ یکم خردادماه سال ۱۳۹۸ است؛ جمعی از دانشجویان برای دیدار با رهبری انقلاب به حسینیه امام خمینی دعوت شده‌اند، چندنفرشان پشت تریبون می‌روند و نقد و نظراتشان را نسبت به مشکلات مختلف کشور یا اوضاع و احوال مملکت بیان می‌کنند؛ نوبت به سخنران اصلی دیدار می‌رسد که هم پاسخ‌هایی برای اظهارات دانشجویان دارند و هم قرار است نقشه‌راه آینده را رونمایی کنند: «می‌خواهیم به سمت تشکیل یک جامعه اسلامی برویم و حرکت عمومی، باید ما را به اینجا و درنهایت به یک تمدّن پیشرفته اسلامی برساند.»
دوهفته پیش از آن دیدار دانشجویی، رهبری انقلاب در جمع طلاب حوزه‌های علمیه سراسر کشور در بیاناتی مشابه از انتظار برای تاسیس دولت اسلامی به معنای واقعی، شکل‌گیری جامعه اسلامی به معنای حقیقی و در نهایت ساختن تمدّن اسلامی به معنای راستینش سخن گفته و لازمه تحقق این امر را در حرکت کلی جامعه به سوی پیشرفت دانسته‌اند. در این سخنان وظیفه اندیشه‌ورزی در زمینه یافتن بهترین نقشه راه برای پیمودن این مسیر به عهده حوزه علمیه گذاشته شده است اما تکرار توام با توضیحاتی تکمیلی در جمع دانشجویان نشان از انتظار مشابه رهبری انقلاب از جامعه نخبگانی و نهاد دانشگاه جهت نقش‌آفرینی در این مسیر دارد.
طرح موضوع پایه‌گذاری تمدن نوین اسلامی و اشاره به مراحل سه‌گانه دستیابی به آن که در سطح سیاسی، تاسیس دولت اسلامی، در سطح اجتماعی بنیان‌گذاری جامعه‌ای اسلامی و در سطح فرهنگی ایجاد یک تمدن اسلامی را به همراه دارد، از ابتدای دهه ۹۰ بیش از پیش، جایگاهی تثبیت‌شده در بیانات رهبری انقلاب پیدا کرد و رفته‌رفته به یکی از محورهای اصلی سخنان عالی‌ترین مقام نظام در دیدارهای گوناگون بدل شد.
«آرمان‌خواهی»، نقطه آغاز حرکت در مسیر پیشرفت
نقطه آغاز این تاکیدات به دیدار با جمعی از دانشجویان در۲۰ تیرماه ۱۳۹۴ بازمی‌گردد؛ در آن دیدار حضرت آیت‌الله خامنه‌ای اوّلین فریضه دانشجویی را «آرمان‌خواهی» توصیف و خطاب به دانشجویان اظهار کردند:« نباید تسلیم هر واقعیّتی - هرچه تلخ، هرچه بد - باشید و حرکتی از خودتان نشان ندهید؛ این محافظه‌کاری است.» شیوه حرکت دانشجویان در بخشهای پایانی سخنرانی این دیدار چنین طرح و ترسیم شد: «بنده از خودم و از دیگران خیلی انتظارات دارم؛ باید کار بیشتری بکنیم، پیشرفتهای بیشتری پیدا کنیم، دهه‌ی پیشرفت و عدالت را واقعاً با پیشرفت و عدالت تمام کنیم؛ اینها را بنده قبول دارم، منتها آن بخش دیگر قضیّه، پیشرفتها و موفّقیّتها و واقعیّتها است، با یک چنین واقعیّتهایی، تشکّلهای دانشجویی می‌توانند کار کنند... بیشتر پیشرفتهای علمی برجسته ما به‌وسیله‌ی جوانان ارزشی به وجود آمده است.»
پیشرفت به سبک اسلامی
شش‌ماه بعد، رهبری انقلاب در دیدار مسئولان نظام و میهمانان کنفرانس وحدت اسلامی در هشتم دی‌ماه ۱۳۹۴ به تشریح تمایز در کیفیت دستیابی به پیشرفتی که مقدمه شکل‌دهی به تمدن اسلامی باشد، اشاره کردند تا تفاوت‌های ایجاد چنین تمدنی در قیاس با الگوی غربی آن آشکارتر شود: «امّت اسلامی با یک تلاش مجاهدانه و مجدّانه می‌تواند تمدّن اسلامی باب این دوران را طرّاحی کند، شالوده‌ریزی کند، به ثمر برساند و آن را در مقابل بشریّت قرار بدهد... ما مثل اروپایی‌ها عمل نمی‌کنیم؛ ما مثل آمریکا عمل نمی‌کنیم. اروپایی‌ها یک کشور عظیم مثل هند را و همچنین چند کشور اطراف آن را بزور تصرّف و غارت کردند و خودشان ثروتمند شدند و آنها را به خاک سیاه نشاندند؛ امروز هم همان کار را با روشهای دیگر دارند در دنیا انجام می‌دهند؛ با پول دیگران، با سرمایه‌ی دیگران، با ثروت دیگران، با محصول کار دیگران برای خودشان پیشرفت درست می‌کنند و ظاهر خودشان را آرایش می‌دهند؛ البتّه باطن دارد خراب می‌شود و می‌پوسد.»
ایران، الگوی پیشرفت کشورهای مسلمان
۱۱ مردادماه ۱۳۹۵ در دیدار اقشار مختلف مردم، جزئیات بیشتری از تفاوت مسیر پیشرفت به سوی تمدن اسلامی در کلام رهبری انقلاب شنیده شد که زمینه‌چینی برای الگوسازی از ایران و ارائه‌اش به سایر ملت‌های مسلمان را نمایان می‌ساخت: «آن مدنیّت اسلامی که انتظارش را داریم بتواند بر مدنیّت مادّی گمراه‌کننده و فاسد غربی غلبه پیدا کند، مقدّمه‌اش این است که ما ملّت ایران بتوانیم به سمت الگوشدن پیش برویم. همه باید همّت کنند؛ هم مسئولین باید همّت کنند، هم آحاد مردم باید همّت کنند. این قضیّه هم قضیّه‌ی یک‌سال و دوسال نیست، قضیّه‌ی بلندمدّت است؛ زمان می‌برد؛ کمااینکه اوج تمدّن اسلامی در قرنهای چهارم و پنجم است که از لحاظ علمی سرآمد است و علما، محقّقین، فلاسفه، دانشمندان مادّی در دنیای اسلام به وجود آمدند که دنیا را توانستند پیش ببرند و بسیاری از این پیشرفتهای امروز غربی‌ها مرهون آن حرکت است. امروز البتّه سرعت ما بیشتر است، ما سریع‌تر به آن نتیجه خواهیم رسید، اما زمان‌بر است.»
چشم‌انداز شکل‌گیری تمدن نوین اسلامی
سخنرانی پنجم اردیبهشت ۱۳۹۶ در دیدار سفرای کشورهای اسلامی و مسئولان نظام فرصت دیگری بود تا رهبری انقلاب پس از طرح‌ریزی مختصات مسیر پیشرفت به سوی تمدن اسلامی با بهره‌گیری از مفهوم «بعثت» و اهداف آن، توصیفی از مقصد نهایی این مسیر ارائه کنند: «اهمّیّت اسلام این است که آنچه پیغمبر روز اوّل بیان کرد، آنچه آیات قرآن پی‌درپی به مردم تعلیم داد، بعد در مرحله‌ی عمل، پیاده کرد، اینها را نشان داد، اینها را عمل کرد. پیغمبر آن عدالت را، آن محبّت را، آن انصاف را، آن ایستادگی در مقابل ظلم را، ایستادگی در مقابل کفر را در عمل نشان داد. کشاندن مردم به وادی علم، به وادی معرفت؛ این قاعده و زیرسازی و زیرساختی که پیغمبر در ظرف ده سال حکومت در مدینه درست کرد، همان بود که بعد از گذشت یک قرن، دو قرن به بزرگ‌ترین تمدّن بشری تبدیل شد. بله، ابعاد مختلف آن مراعات نشد -[مثلاً] عدالت، باز هم مراعات نشد- امّا علم و بهره‌مندی از معرفت و استعدادها و رشد ظرفیّتهای بشری که در اوّل تشکیل حکومت اسلامی شروع شده بود، آن‌چنان پیشرفت داشت که بعد از مدّت کوتاهی -یکی دو قرن- به بزرگ‌ترین تمدّن بشری تبدیل شد که همه‌ی دنیا از آن سود بردند و بهره بردند. بعثت این است.»
فردای بهتر برای جهان اسلام
یک‌سال بعد، وقتی شرکت‌کنندگان در کنگره «نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی» به دیدار رهبری انقلاب رفتند، محور بخشی از بیانات بر شکل‌گیری بیداری اسلامی در کشورهای مسلمان و افزایش گرایش به اسلام در جهان قرار گرفت و آینده این روند با رسیدن به دو هدف پیش‌بینی شد؛ ترویج سبک زندگی اسلامی و غلبه جهان اسلام بر قدرت‌های غربی: «امروز در دنیای اسلام بیداری به وجود آمده است، اگرچه غربی‌ها سعی کردند این بیداری را انکار کنند. در منطقه‌ی غرب آسیا و در منطقه‌ی شمال آفریقا و در کشورهای عربی؛ یک بیداری به وجود آمد و این در همه‌ی دنیای اسلام وجود دارد. علی‌رغم این‌همه تبلیغاتی که غربی‌ها علیه اسلام و علیه زندگی اسلامی و زیست اسلامی کردند، گرایش به اسلام زیاد است؛ این گرایش، به ما نوید می دهد که ان‌شاءالله فردای دنیای اسلام از امروز بسیار بهتر خواهد بود. دنیای اسلام ان‌شاءالله روزهایی را مشاهده خواهد کرد که امّت اسلامی در قلّه‌ی تمدّن و حیات اسلامی خود قرار داشته باشد و دشمنان اسلام و زورگویانی مثل آمریکا و امثال آمریکا دیگر نتوانند به رؤسای کشورهای اسلامی دستور بدهند که باید این کار را بکنید، باید آن کار را بکنید.»
مراحل سه‌گانه برپایی تمدن نوین اسلامی
هفتم خرداد سال ۹۷ دوهفته پس از سخنان رهبری انقلاب درباره افزایش گرایش به اسلام، بازهم در دیدار دانشجویان، بلاخره مجال مناسبی برای طرح مراحل پایه‌گذاری تمدن اسلامی و اشاره به ملزوماتش، به دست آمد: «آنچه در انقلاب سال ۵۷ اتّفاق افتاد، مرحله‌ی اوّل انقلاب بود یعنی انفجار در مقابل نظام غلط باطل طاغوت و ایجاد یک نظام جدید برمبنای آرمانها و ارزشهای نو با تعابیر و مفاهیم نو. در مرحله‌ی دوّم، این نظام باید ارزشها را در جامعه تحقّق ببخشد. به این ارزشها اگر بخواهد تحقّق ببخشد، یک دستگاه مدیریّتی لازم دارد که آن می‌شود دولت انقلابی. مرحله‌ی بعد از نظام انقلابی، ایجاد دولت انقلابی است، دولتی که ارکان آن، انقلاب را از بن دندان باور کرده و دنبال انقلاب باشند. بعد که این دولت انقلابی تشکیل شد، باید به‌وسیله‌ی اجرائیّات درست -قانون درست، اجرای درست- این آرمانها و ارزشهایی که مطرح شده، این آرزوهای بزرگ انقلابی، یکی‌یکی در جامعه تحقّق پیدا کنند. حالا من تعبیر به انقلابی کردم؛ به جای آن می‌توانید کلمه‌ی اسلامی بگذارید؛ یعنی دولت اسلامی، جامعه‌ی اسلامی، تمدّن اسلامی.»
امید و اراده شرط اساسی پیشرفت
پس از تشریح مراحل دستیابی به تمدن اسلامی است که تاکید رهبری انقلاب از صرف توصیف روند پیشرفت، الگوسازی از ایران برای کشورهای مسلمان یا ارائه چشم‌اندازی از آنچه در تمدن اسلامی محقق می‌شود، بیشتر بر ارائه تحلیلی از شرایط روز جامعه جهانی، جایگاه کشورهای اسلامی در تحولات آینده جهانی و آماده‌سازی ایرانیان برای آشنایی با چالش‌های پیشرو در این راه و تدارک چارچوب‌هایی برای مقاومت برابر مشکلات و عبور از چالش‌ها، متمرکز شد. یکم فروردین سال ۱۳۹۸ بخشی از بیانات رهبری انقلاب در اجتماع زائران و مجاوران حرم رضوی، به تشریح مقابله غرب و آمریکا با ایران اختصاص یافت، مانعتراشی و سنگ‌اندازی آنان در مسیر پیشرفت کشور یادآوری شد و راه مقابله برابر آن باهدف رسیدن به تمدن اسلامی، تقویت اراده و امید خوانده شد: « غرب و آمریکا به این نتیجه رسیده‌اند که اگر ملّت ایران یک چیزی را اراده کند، حتماً به دست خواهد آورد؛ به این نتیجه رسیده‌اند که با اراده‌ی ملّی ملّت ایران نمی‌شود مبارزه کرد؛ به این نتیجه رسیده‌اند که بایستی کاری کنند ملّت ایران اراده نکند، اراده‌اش ضعیف بشود؛ در فکر این هستند. امروز در دنیا میلیاردها پول دارد خرج می‌شود برای اینکه در اعتقادات سیاسی و دینی جوانان ما رخنه ایجاد کنند تا اراده‌ی حرکت، اراده‌ی قیام در اینها از بین برود؛ می‌خواهند اراده را از بین ببرند، می‌خواهند شما تصمیم نگیرید. تلاش آنها این است که نگذارند اراده‌ی ملّت ایران برای پیشرفت، برای مقابله، برای ایجاد جامعه‌ی اسلامی و تمدّن اسلامی شکل بگیرد؛ می‌دانند که اگر این اراده شکل گرفت، بدون تردید تحقّق پیدا خواهد کرد.»
هشتم خرداد ۹۸ رهبری انقلاب در دیدار جمعی از استادان، نخبگان و پژوهشگران دانشگاه‌ها با یادآوری «برنامه‌ریزی‌های جریانی در داخل و خارج کشور» برای رویگردانی جامعه از مسیر پیشرفت، «امید و دوری از یأس» را شرط اساسی پیمودن این مسیر عنوان می‌کنند: « یک شرط اساسی برای پیشرفت عبارت است از امید. امروز یک جریانی در داخل کشور و خارج کشور وجود دارد برای دمیدن روح یأس به جای دمیدن روح امید... در خارج می‌نشینند، راجع به مسائل ایران بحث می‌کنند، و استنتاجشان با تحلیل‌های مغرضانه و خبرهای بعضاً دروغ -یعنی خبرهای خلاف واقع- این است که در ایران حرکت علمی پیشرفتی ندارد و امیدی هم به پیشرفت آن نیست- یأس‌آفرینی. خب موفّقیّتها را طبعاً نادیده می‌گیرند و این روی دانشجو اثر میگذارد؛ این جریان یأس‌آفرین در ذهن دانشجو اثر میگذارد؛ وقتی او مأیوس شد، کار نمی‌کند. اگر چنانچه نخبه‌ای باشد -حالا تعداد اندکی این جور هستند- و توانایی داشته باشد، امکانات داشته باشد، میگذارد می‌رود خارج، به عقبش هم نگاه نمی‌کند. ولیکن اکثر، این امکانات را ندارند؛ [لذا] مأیوس می‌شوند و دنبال یک مدرک دارای ارزش رسمی ولو بدون محتوای علمی می‌افتند برای اینکه یک شغلی پیدا کنند؛ پیشرفت علمی پیش نمی‌آید. یأس این [جور] است؛ یأس‌آفرینی خطر بسیار بزرگی است.»
مشابه این سخنان در دیدارهای گوناگونی تکرار می‌شود و هشدارهای رهبری انقلاب هربار مسئولان اجرایی یک بخش را مخاطب قرار می‌دهد و بر مقابله آنان با یأس‌آفرینی تاکید می‌کند: «من با ناامید شدن بشدّت مخالفم؛ در مقابل مشکلات اگر بنا بود ناامید بشویم، آن نسلهای قبل از شما اصلاً حرکتشان متوقّف می‌شد و ما امروز باز در همان دوران طاغوت و انجماد و عقب‌ماندگی وابستگی و فساد بودیم. ناامید نباید شد؛ هیچ چیزی برای شمای جوان موجب ناامیدی نباید بشود. این کشور هم همان کشوری است که از یک وضع بشدّت تأسّف‌بار به اینجا رسیده که شمای جوان می‌توانید نخبه بشوید، کشور به اینجا رسیده؛ این را قدر بدانید. ناامیدی سمّ است؛ این را بدانید. هیچ بهانه‌ای مجوّز ناامیدی نمی‌شود.» (۱۶ مرداد ۹۸ در دیدار مدال‌آوران و مسئولان برگزاری المپیادهای علمی)
رهبری انقلاب ۱۷ مهرماه ۹۸ در دیدار نخبگان و استعدادهای برتر علمی با بیان اینکه در آینده جهش‌هایی خواهیم داشت و امروز در ابتدای راهیم، تاکید می‌کنند: « من جدّاً در زمینه [امید] اصرار می‌کنم؛ هم به شما [نخبگان]، هم به اساتید، هم به پیشروان حرکت علمی که نگذارید امیدی که به وجود آمده به پیشرفت علمی در کشور، خدای نکرده اختلال پیدا کند. در کشور مشکلات وجود دارد؛ بعضی‌ها خیال می‌کنند ما مشکلات را نمی‌دانیم؛ نه، ما مشکلات را خیلی بیشتر از خیلی‌ها می‌دانیم؛ مشکلات هست امّا در کنار این مشکلات، موفّقیّتهای بزرگی وجود دارد.»
تبلیغ امیدواری در فضای مجازی
اردیبهشت‌ماه ۹۹ در ارتباط تصویری با مجموعه‌های تولیدی نیز بخش عمده‌ای از بیانات رهبری به لزوم امیدبخشی به جامعه اختصاص می‌یابد: « ما باید امید به کار و تلاش را در کشور روزبه‌روز افزایش بدهیم... یک عدّه‌ای دائم دارند مثل زمزمه‌های خطرناک و مضر به گوش مردم می‌خوانند که فایده‌ای ندارد، نمی‌توانیم، امکان ندارد؛ در حالی که امکان دارد، ما خیلی کارهای بزرگ را می‌توانیم انجام بدهیم.» تاکیداتی که در بیانات بعدی به مقابله با مصادیق ایجاد یأس در فضای مجازی هم می‌رسند و در سخنرانی تلویزیونی ۲۱ اسفندماه ۹۹ به مناسبت عید مبعث بر استفاده جوانان از این فضا برای امیدآفرینی، توصیه به خسته‌نشدن، تنبلی‌نکردن و بیکارنماندن، اشاره می‌کنند.
بیانات ۱۹ دی‌ماه ۱۴۰۰ رهبری انقلاب در ارتباط تصویری با مردم قم هم مسئولان اجرایی کشور را مخاطب قرار می‌دهند تا برای امیدآفرینی و پیشرفت کشور برنامه‌ریزی کنند: « کسانی هستند که سعی می‌کنند امید را در جوانها تضعیف کنند و جوانها را نسبت به آینده ناامید و بی‌اعتماد کنند، تا چشم‌اندازی در مقابل آنها وجود نداشته باشد؛ این وظیفه‌ی ما است که این امید را در دلها تقویت بکنیم. [تقویت] این امید فقط هم با حرف زدن نمی‌شود؛ با تلاش، با حرکت [باید باشد]. و مسئولین کشور، دولتمردان کشور به این نکته توجّه کنند که بسیاری از کارهای مثبت آنها می‌تواند دل جوانها را پر از امید کند.»
نوروز سال ۱۴۰۱ با سخنانی آغاز شد که رهبری انقلاب در آن «امید عامل مهمّ حرکت، عامل مهمّ پیشرفت» دانستند و اظهار کردند: «خدای بزرگ برای ملّت ایران موجبات امید را هم فراهم کرده؛ زمینه‌های امید در بین ملّت ما و کشور ما بحمدالله کم نیست. بگذارید دشمنان از امیدواری ملّت ایران به خشم بیایند، و ان‌شاءالله امید روزبه‌روز در دل ملّت ایران افزایش پیدا کند.»
توفیق دولت در زنده‌کردن امید و اعتماد
شش ماه بعد آیت‌الله خامنه‌ای در دیدار رئیس‌جمهوری و اعضای هیئت دولت، با تاکید بر اینکه «مهم‌ترین توفیق دولت، زنده کردن امید و اعتماد در مردم است»، یادآور شدند: «مجموع عملکرد دولت ــ چه شخص رئیس‌جمهور محترم، چه مسئولین در بخشهای مختلف ــ به مردم این احساس را داد که دولت وسط میدان است، مشغول کار است، دارد تلاش می‌کند و برای آنها خدمت می‌کند، می‌خواهد خدمت‌رسانی بکند؛ این، امید و اعتماد مردم را تا حدود زیادی احیا کرد.»
۲۹ فروردین امسال هم بخشی از سخنان رهبری انقلاب در دیدار رمضانی با دانشجویان به تشریح تلاش‌های خارجی برای ایجاد ناامیدی و بدبینی نسبت به «خودمان، دولتمان، محیط دانشجویی‌مان و مردممان» معطوف و در مقابل از ایستادگی در طی‌کردن مسیری یاد شد که در کلام رهبری انقلاب تداومش با پیشرفت و توسعه همراه است، صبر و امیدواری می‌طلبد، به مقابله با برنامه‌ریزی‌های خارجی نیاز دارد و در نهایت چشم‌اندازی ارائه می‌دهد که در آن «دولت اسلامی به معنای واقعی، جامعه‌ی اسلامی به معنای حقیقی و تمدّن اسلامی به معنای راستینش ایجاد شود.»
نظر دهید